Recentelijk zijn er twee (door VNG en in opdracht van de Omgevingsdienst NL door Berenschot en ANG) onderzoeken verricht naar de impact en de risico’s van de invoering van de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen (“Wkb”) op het gebied van bedrijfsvoering en financiën voor bevoegde gezagen. In de analyse is gekeken naar de gevolgen van de Wkb voor het vergunningvrij bouwen en bouwwerken in de laagste risicoklassen. Hieronder lichten wij kort de belangrijkste uitkomsten van deze onderzoeken toe.

Complementaire rollen voor bevoegd gezag en kwaliteitsborger

De onderzoekers stellen vast dat het publieke toezicht en het toezicht van private kwaliteitsborger in het nieuwe stelsel zoveel mogelijk complementair aan elkaar moeten zijn. Als de gemeente standaard het werk van de kwaliteitsborger gaat overdoen, leidt dit tot dubbele kosten voor de maatschappij.

Beleids- en uitvoeringsvrijheid gemeenten

Gemeenten hebben binnen het Wkb-stelsel een zekere mate van beleids- en uitvoeringsvrijheid over hoe ze het toezicht en de handhaving kunnen inrichten. De keuze hoe met deze beleids- en uitvoeringsvrijheid wordt omgaan is van invloed op de mate van impact van de Wkb.

De onderzoekers onderscheiden bij toezicht en handhaving een procesbenadering en een inhoudsbenadering. In de procesbenadering staat de verantwoordelijkheid van de private partijen centraal en zal de gemeente strak handhaven op de correctheid van de meldingen en deze actief verwerpen binnen de daartoe gestelde termijn als deze onvolledig zijn: als er geen juridisch correcte melding gedaan is, is de start van de bouw dan wel ingebruikname van het bouwwerk volgens de wetgeving verboden. Zo dwingt de gemeente partijen om zelf met oplossingen te komen en verantwoordelijkheid te dragen en te voldoen aan de wetgeving.

Aanbeveling voor nieuw handhavingsbeleid

Bij de inhoudelijke benadering is de opstelling van de gemeente meer afhankelijk van de specifieke situatie. De gemeente zal in deze benadering zeer goed op de hoogte moeten zijn van de dossiers en van de specifieke strijdigheid met het Bbl, dus van de reden waarom een verklaring door de kwaliteitsborger niet afgegeven kan worden. Daarmee is deze benadering meer tijdrovend, terwijl voor deze werkzaamheden in het wetsvoorstel geen financiële dekking is voorzien. De onderzoekers bevelen gemeenten aan op basis van deze benaderingen een nieuw handhavingsbeleid en uitvoeringsprogramma op te stellen.

Financiële risico’s

Uit de analyses is gebleken dat de Wkb naar verwachting grote financiële risico’s met zich meebrengt en het bevoegd gezag onvoldoende invloed zal kunnen uitoefenen tijdens bouwprocessen. De uitkomsten van deze onderzoeken zijn aangeboden aan het Ministerie van BZK, met daarbij het advies de risico’s te bestuderen en in het wetgevingstraject zodanige keuzes te maken dat de risico’s zich niet zullen voordoen. Over deze aanbevelingen is de VNG in gesprek met het Ministerie van BZK.

De link naar het rapport van de VNG treft u hier aan: VNG, 14 augustus 2020
De link naar het rapport van de Omgevingsdienst NL treft u hier aan: Omgevingsdienst NL, 9 juli 2020