In een reorganisatie is vaak een rol weggelegd voor de ondernemingsraad ("OR"). Waarover mag de OR advies uitbrengen, vanaf wanneer moet de ondernemer rekening houden met de OR en wat zijn de gevolgen als de OR niet juist of niet tijdig wordt betrokken?

Waarover moet de OR om advies worden gevraagd?
Een ondernemingsraad heeft onder andere een adviesrecht over ieder voorgenomen besluit van de ondernemer over i) de beëindiging van de werkzaamheden (van een belangrijk onderdeel) van de onderneming, ii) een belangrijke inkrimping, uitbreiding of andere wijziging van de werkzaamheden van de onderneming en iii) een belangrijke wijziging in de organisatie van de onderneming.

Bij reorganisaties is vaak één of meer van de bovengenoemde situaties aan de orde. De OR moet dan om advies worden gevraagd. De ondernemer moet bij de adviesaanvraag een overzicht verstrekken van i) de beweegredenen voor de reorganisatie, ii) de gevolgen die de reorganisatie voor de werknemers zal hebben (welke functies komen te vervallen) en iii) van de maatregelen die worden genomen om deze gevolgen op te vangen, bijvoorbeeld het opstellen van een sociaal plan. Het advies van de OR kan daar ook op zien.

De OR kan ook al in een eerdere fase adviesrecht hebben, namelijk over het verstrekken en het formuleren van een adviesopdracht aan een externe deskundige over een van de hiervoor genoemde onderwerpen. De OR kan bijvoorbeeld een adviesrecht hebben over het inhuren van een externe consultant over reorganisatiemogelijkheden en over het formuleren van die opdracht.

Wanneer moet de OR worden betrokken?
Het advies van de OR moet worden gedaan op een moment waarop het advies nog van wezenlijke invloed kan zijn op het te nemen besluit. Als de OR om advies wordt gevraagd, mag het besluit dus nog niet vaststaan.

Reeds voor de adviesaanvraag, indien en zodra een overlegvergadering plaatsvindt, moet de ondernemer aan de OR mededelen dat hij een adviesplichtig besluit voorbereidt. De OR en de ondernemer kunnen dan afspraken maken over wanneer en op welke wijze de OR in de besluitvorming wordt betrokken. De ondernemer moet de OR informeren als iets zich als “een voldoende reële optie aftekent” en niet pas als een business case volledig is uitgewerkt.

Wat zijn de gevolgen als de OR niet (tijdig) wordt geïnformeerd en om advies wordt gevraagd?
Na ontvangst van het advies van de OR neemt de ondernemer een definitief besluit.

Als dit besluit afwijkt van het advies van de OR mag het besluit pas een maand nadat de OR daarover is geïnformeerd worden uitgevoerd. De OR kan gedurende deze maand tegen het besluit beroep instellen bij de Ondernemingskamer.

De Ondernemingskamer beoordeelt of de ondernemer in redelijkheid tot het besluit kon komen. De Ondernemingskamer toetst het besluit inhoudelijk slechts marginaal. De Ondernemingskamer gaat niet op de stoel van de ondernemer zitten en zal daarom enkel toetsen of een redelijk handelend ondernemer in redelijkheid tot dit besluit kan komen. Daarentegen toetst de Ondernemingskamer wel vol of de ondernemer heeft voldaan aan de procedurele vereisten van de OR-procedure: is de OR tijdig geïnformeerd over het advies in voorbereiding, is de OR tijdig om advies gevraagd (bestond er nog wezenlijke invloed), heeft de OR voldoende informatie ontvangen, heeft de ondernemer de door de OR voorgestelde alternatieven goed onderzocht, etc.

Indien de ondernemer op procedureel vlak (materiele) fouten heeft gemaakt en de rechten van de OR heeft veronachtzaamt, is de kans groot dat de Ondernemingskamer oordeelt dat de ondernemer in redelijkheid niet tot het besluit kon komen. Zo zal de Ondernemingskamer in elk geval oordelen als de ondernemer in het geheel geen advies heeft gevraagd aan de OR. De Ondernemingskamer kan de ondernemer dan i) verbieden om uitvoering te geven aan het besluit, ii) verplichten om het besluit deels of geheel in te trekken of iii) het besluit ongedaan te maken.

Conclusie: ga tijdig na wat de rol van de OR is.
Bij een (mogelijke) reorganisatie ontstaan vaak – en al zeer vroeg – rechten voor de OR. Het schenden van die rechten kan grote gevolgen hebben voor de reorganisatie. Organisaties doen er daarom goed aan om tijdig na te gaan wat de rol van de OR is. Tevens is het van belang te waarborgen dat de procedure met de OR zorgvuldig wordt doorlopen.