Rondom de invoering van de Omgevingswet en de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen (“Wkb”) bestaan grote zorgen, ook in de Eerste Kamer. Op 24 oktober 2023 debatteerde de Eerste Kamer over de invoering van de Wkb en uitte opnieuw haar zorgen over onder meer de gebrekkige participatie, het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) en de voorbereiding en uitvoering op decentraal niveau bij de Wkb en de Omgevingswet. Eerder werd door de Eerste Kamer een motie aangenomen waarin de regering werd verzocht om de invoering van de Wkb met een half jaar op te schorten zodat een groot deel van de problemen bij de invoering van deze wet verholpen zijn. Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Hugo de Jonge heeft de uitvoering van deze motie naast zich neergelegd en zag de invoering van de Wkb en de Omgevingswet per 1 januari 2024 als enig mogelijke optie. Daarop besloot de Eerste Kamer tot het debat van 24 oktober 2023. In dit debat stond opnieuw de vraag ter discussie of de invoering van de Wkb met een halfjaar kon worden uitgesteld. De indieners van de motie zijn nog steeds van mening dat de Wkb nog niet uitvoerbaar en handhaafbaar is en kregen van de oppositiepartijen veel bijval. De coalitiepartijen in de Eerste Kamer blijven van mening dat het staatsrechtelijk niet aan de Eerste Kamer is om zich te bemoeien met de invoering van de Wkb of van enige andere wet, volgens hen is het alleen aan de Tweede Kamer om met initiatieven te komen voor afschaffing van de Wkb.

De Wkb is wetstechnisch sterk vervlochten met de Omgevingswet die per 1 januari 2024 van kracht gaat. Het Instituut van Bouwrecht schreef in haar advies aan de Eerste Kamer dat het in staatsrechtelijk en wetstechnisch opzicht niet mogelijk om voor 1 januari 2024 de WKb van de Omgevingswet te ontvlechten en de inwerkingtreding daarmee met een half jaar uit te stellen. Daarvoor is simpelweg de politieke en parlementaire besluitvorming te traag en zijn de wettelijke voorbereidings- en beslistermijnen te lang. Door een van de oppositiepartijen in de Eerste Kamer werd de vraag opgeworpen of, als ontvlechting van de Wkb met de Omgevingswet écht niet mogelijk is, de Omgevingswet ook niet met een half jaar kan worden uitgesteld. De minister noemde de aangedragen oplossing ‘staatsrechtelijk apenkooien’; het zou de inmiddels afgeronde democratische besluitvorming bij zowel de Wkb als de Omgevingswet miskennen. Tot een stemming over de ontvlechting van de Wkb met de Omgevingswet is het op 24 oktober in de Eerste Kamer niet gekomen.

Afgelopen dinsdag 31 oktober werd in de Eerste Kamer in een interpellatiedebat met minister De Jonge een motie aangenomen waarin een meerderheid van de Eerste Kamer opnieuw zorgen uitte over de invoering van de Omgevingswet. Volgens de indieners van de motie bevatten het DSO en het juridisch stelsel van de Omgevingswet nog steeds te grote uitvoeringsproblemen en ontstaan te grote risico’s voor de rechtsbescherming en rechtszekerheid van burgers en bedrijven om verantwoord per 1 januari 2024 over te gaan tot invoering van de wet. De minister is daarom in de motie opgeroepen om op de kortst mogelijke termijn met de koepels van decentrale overheden in gesprek te gaan over de uitvoeringsproblemen van de Omgevingswet en daarover binnen twee weken terugkoppeling te geven aan de Eerste Kamer. De motie geeft de minister ook aanbeveling om de invoering van de Omgevingswet bij een gewoon Koninklijk Besluit uit te stellen.

De minister noemde de motie ‘onwerkbaar’ en gaf aan dat hij de motie niet kan en ook niet wil gaan uitvoeren. De Eerste Kamer heeft in maart ingestemd met de Omgevingswet en die stemming kan volgens de minister niet met een motie worden herroepen. Dat betekent dat vooralsnog op 1 januari 2024 zowel de Wkb als de Omgevingswet in werking gaan treden, maar ook dat is niet zeker nu het CDA heeft aangekondigd met een initiatiefwet in de Tweede Kamer de Wkb op termijn weer op de helling te willen gaan zetten. Ook zal aankomende weken duidelijk worden op welke wijze uitvoering zal worden gegeven aan de motie en wat de uitkomst van de gesprekken met de koepels van decentrale overheden gaat zijn. Het blijft dus (toch weer) spannend en wordt hoe dan ook vervolgd!

Meer weten over de Omgevingswet of de Wkb? Neem dan een kijkje op onze speciale pagina’s voor de Omgevingswet of Wkb of neem contact op met één van onze specialisten.