Op 24 januari 2023 heeft de Eerste Kamer de Wet bescherming klokkenluiders als hamerstuk afgedaan in de Eerste Kamer. Deze wet wijzigt de huidige Wet Huis voor Klokkenluiders en strekt tot implementatie van de Richtlijn inzake de bescherming van personen die inbreuken op het Unierecht melden (hierna: de Richtlijn). Op 18 februari 2023 treed de wet in werking.

Hieronder worden de belangrijkste wijzigingen besproken.

Uitbreiding bescherming klokkenluiders
Onder de nieuwe Wet bescherming klokkenluiders is het benadelingsverbod uitgebreid tot elke vorm van benadeling, niet slechts benadeling in de rechtspositie. Hieronder vallen bijvoorbeeld demotie, schriftelijke berisping of pesterijen.

Daarbij wordt de bewijslast van de benadeling verlegd. In de nieuwe wet staat dat als een melder tijdens of na een melding wordt benadeeld, wordt vermoed dat de benadeling het gevolg is van de melding of openbaarmaking. Dat dit niet het geval is, moet de werkgever aantonen.

Bovendien is onder de nieuwe wet een zwijgbeding nietig voor zover dit beding het recht van de melder beperkt of ontneemt om een misstand te melden of openbaar te maken. Hierbij kan worden gedacht aan een geheimhoudingsbeding. Dit geldt alleen voor bedingen die na inwerkingtreding van dit wetsvoorstel zijn overeengekomen.

Uitbreiding kring van beschermden
De groep mensen die wordt beschermd wordt verruimd. Niet alleen (oud-)werknemers en ambtenaren worden beschermd door de nieuwe wet. Voortaan worden álle natuurlijke personen die in de context van hun werkgerelateerde activiteiten een vermoeden van een misstand melden of openbaar maken beschermd door de nieuwe wet. Hierdoor komt ook bescherming toe aan bijvoorbeeld zelfstandigen, stagiairs en aandeelhouders.

Ook personen die een melder bijstaan, waaronder een vertrouwenspersoon, of betrokken derden, zoals familieleden of collega’s van de melder, worden beschermd.

Uitbreiding definitie misstand
Onder de nieuwe wet wordt het begrip misstand uitgebreid. Een misstand is een schending of een gevaar voor schending van het Unierecht of een handeling of nalatigheid waarbij het maatschappelijk belang in het geding is. Met deze wet wordt ook een gevaar voor een schending aangemerkt als misstand, wat nu nog niet het geval is. Tevens wordt verduidelijkt wat moet worden verstaan onder maatschappelijk belang. Het moet hierbij niet gaan om een enkel persoonlijk belang, maar het moet meer zijn dan een optelsom van individuele belangen van personen. Er dient een patroon of structureel karakter te zijn of de handeling of nalatigheid dient ernstig of omvangrijk te zijn.

Strengere eisen aan interne meldregeling
Deze nieuwe wet stelt meer vereisten aan de interne meldregeling (ook wel klokkenluidersregeling genoemd). Zo moeten in de interne regeling termijnen worden vastgelegd waarbinnen de melder wordt geïnformeerd over de ontvangst en de beoordeling van de melding. In de interne regeling moet vastgelegd zijn dat de mogelijkheid bestaat om schriftelijk en mondeling een melding te maken en dat op verzoek een melding kan worden gedaan door middel van een gesprek op locatie. Voor een melding die mondeling wordt gedaan, stelt de wet aanvullende eisen. Bovendien is de werkgever verplicht een melding te registreren in een daarvoor ingericht register.

Indien een werkgever geen interne regeling heeft, dan kan iedere belanghebbende de kantonrechter verzoeken te bepalen dat de werkgever een interne regeling moet opstellen die voldoet aan de wettelijke vereisten. De kantonrechter kan een termijn bepalen waarbinnen de werkgever deze procedure moet opstellen.

Voor private werkgevers met 50 tot 249 werknemers geldt een overgangsperiode voor het aanpassen van de interne meldregeling. Zij hebben tot 17 december 2023 de tijd om de interne meldregeling in te richten in overeenstemming met de Wet bescherming klokkenluiders. 

Intern melden niet meer het uitgangspunt
Het uitgangspunt van de huidige wet is dat een werknemer eerst intern meldt, tenzij dat van de werknemer in redelijkheid niet kan worden verwacht. Met invoering van de Wet bescherming Klokkenluiders is het eerst intern melden niet meer verplicht. Melders kunnen nu direct extern een melding maken bij een van de in de wet genoemde bevoegde autoriteiten (waaronder het Huis voor Klokkenluiders, de Autoriteit Financiële Markten en de Autoriteit consument en Markt). De wet stelt aan deze externe meldkanalen aanvullende (procedurele) eisen.

Medezeggenschap
De ondernemingsraad heeft al instemmingsrecht met betrekking tot het wijzigen, vaststellen of intrekken van een interne meldregeling. Dit recht wordt uitgebreid tot de personeelsvertegenwoordiging die eveneens instemmingsrecht verkrijgt met betrekking tot het wijzigen, vaststellen of intrekken van een interne meldregeling.

Als er geen ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging is ingesteld en de werkgever daartoe niet verplicht is, dan moet de meerderheid van het personeel instemmen met het vaststellen van de interne meldregeling.

Wat betekent dit voor u?
Als werkgever moet u bekijken of de interne meldregeling voldoet aan de vereisten uit de nieuwe Wet bescherming klokkenluiders. Indien dit niet het geval is, zal uw interne meldregeling aanpassing behoeven. Bij deze wijziging moet u ook uw medezeggenschapsorgaan tijdig betrekken.

Als u vragen heeft of uw interne regeling wilt aanpassen, dan helpen wij u daar graag bij!