Op 1 januari 2024 is de langverwachte Omgevingswet in werking getreden en hiermee zijn 26 oude wetten, zoals de Wet ruimtelijke ordening en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht, vervangen. Om de overgang van het oude naar het nieuwe stelsel soepel te laten verlopen, heeft de wetgever voorzien in overgangsrecht. Het overgangsrecht bepaalt welke regels nu van toepassing zijn. De komende jaren zal het overgangsrecht een grote rol gaan spelen in de uitvoeringspraktijk. Een voorbeeld daarvan zien wij terug in de eerste uitspraak in het nieuwe jaar over overgangsrecht van de rechtbank Midden-Nederland van 3 januari 2024 (ECLI:NL:RVS:2024:13).[1] In deze uitspraak staat een onder het oude stelsel verleende omgevingsvergunning voor het kappen van bomen centraal. Welk stelsel past de rechtbank op deze vergunning toe? 

Ten aanzien van omgevingsvergunningen regelt het overgangsrecht dat op omgevingsvergunningaanvragen die vóór de inwerkingtreding van de Omgevingswet, dus uiterlijk op 31 december 2023, zijn ingediend, het oude recht van toepassing blijft totdat het besluit onherroepelijk is. Dat betekent dat de volledige procedure wordt doorlopen volgens de oude wet- en regelgeving, zowel qua procedurele stappen als qua inhoudelijke toetsing. Als de omgevingsvergunning onherroepelijk is geworden, wordt deze van rechtswege een omgevingsvergunning onder de Omgevingswet. 

De rechtbank bevestigt dit en overweegt: “Op 1 januari 2024 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht […] ingetrokken en is de Omgevingswet in werking getreden. Omdat voor die datum de aanvraag om de omgevingsvergunning is ingediend, is in deze zaak de Wabo met de onderliggende regelingen nog van toepassing. Dat volgt uit het overgangsrecht van artikel 4.3 van de Invoeringswet Omgevingswet.” In deze zaak heeft de rechtbank de omgevingsvergunning voor het kappen van bomen dan ook aan de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht en de Algemene plaatselijke verordening getoetst. 

Deze bevestiging van de rechtbank is geen verrassende uitslag, maar de uitspraak illustreert wel de grote rol die het overgangsrecht in de uitvoeringspraktijk zal gaan spelen. Wij verwachten de aankomende tijd dan ook veel soortgelijke uitspraken te zullen zien. 

Als de aanvraag om een vergunning voor het kappen van bomen was ingediend ná inwerkingtreding van de Omgevingswet, was de toetsing overigens niet heel anders geweest. Voor activiteiten waarvoor op grond van een gemeentelijke verordening een vergunning of ontheffing nodig is, zoals het kappen van bomen, regelt het overgangsrecht dat gedurende de periode dat de verordening nog niet is omgezet in het omgevingsplan, aan de verordening wordt getoetst en dat een dergelijke vergunning wordt aangemerkt als een omgevingsvergunning voor een (binnenplanse) omgevingsplanactiviteit. De verwachting is dat de omzetting van verordeningen naar een omgevingsplan in de meeste gemeenten nog enige tijd op zich zal laten wachten; de toetsing aan de algemene plaatselijke verordening is dan ook voorlopig nog niet voorbij.

Update: in navolging op de uitspraak van de rechtbank Midden-Nederland heeft ook de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State bij uitspraken van 10 januari 2024 ook de bevestigd dat het oude recht van toepassing is op een aanvraag om een omgevingsvergunning die is ingediend vóór het tijdstip van inwerkingtreding van de Omgevingswet (zie ECLI:NL:RVS:2024:41, ECLI:NL:RVS:2024:44, ECLI:NL:RVS:2024:46).

Verder heeft de Afdeling het overgangsrecht ten aanzien van oude bestemmingsplannen in uitspraken van 10 januari 2024 (ECLI:NL:RVS:2024:43, ECLI:NL:RVS:2024:45, ECLI:NL:RVS:2024:49) bevestigd: als vóór het tijdstip van inwerkingtreding van de Omgevingswet een ontwerpbestemmingsplan ter inzage is gelegd, dan blijft het oude recht van toepassing op deze procedure.

Meer weten over de Omgevingswet? Neem dan een kijkje op onze themapagina over de Omgevingswet of neem contact op met één van onze specialisten.