Vergunningvrij aanpassen van monumenten

De Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) kent een strikt regime met betrekking tot beschermde (rijks-)monumenten, gemeentelijke/provinciale monumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten. Zo mag een rijksmonument niet zonder (toepasselijke) omgevingsvergunning worden gewijzigd en zijn de mogelijkheden voor vergunningvrij bouwen in, aan, op of bij rijksmonumenten en gemeentelijke/provinciale monumenten dan wel binnen beschermde stads- en dorpsgezichten aanzienlijk beperkt. Per 1 januari 2012 komt hier gedeeltelijk verandering in.

Wijzigen van een monument

Op grond van de Wabo is voor het wijzigen van een rijksmonument in bijna alle gevallen een omgevingsvergunning nodig, ook als er slechts sprake is van een minieme ingreep. De wetgever is echter tot het oordeel gekomen dat in bepaalde gevallen een vergunning voor het wijzigen van het rijksmonument niet wenselijk is. Vanaf 1 januari 2012 zal daarom geen omgevingsvergunning meer vereist zijn voor:

a) gewoon onderhoud, voor zover detaillering, profilering, vormgeving en materiaalsoort en kleur niet wijzigen, of – als het een tuin, park of andere aanleg betreft - de aanleg niet wijzigt;

b) een activiteit die uitsluitend leidt tot inpandige veranderingen van een onderdeel van het monument dat uit het oogpunt van monumentenzorg geen waarde heeft.

Voorbeelden van ‘gewoon onderhoud’ zijn: schilderwerk in dezelfde kleur, het plaatselijk herstellen van kozijnen en het vervangen van de hemelwaterafvoer in hetzelfde materiaal. Bij inpandige onderdelen die uit het oogpunt van monumentenzorg geen waarde hebben, gaat het om onderdelen van het monument die zijn aangebracht na het moment waarop het als rijksmonument is aangewezen. Dat zou bijvoorbeeld het geval kunnen zijn bij het vervangen van een later ingebouwde keuken of badkamer of het verwijderen van gipsplaten die later zijn aangebracht.

Verruiming mogelijkheden vergunningvrij bouwen

De Wabo kent ruime mogelijkheden voor vergunningvrij bouwen (zie in dat kader: P.V. Kleijn & S.W.H. Peeters, “Vergunningvrij bouwen onder de Wabo”, LTB 2011 6/7, p. 1-4). Deze mogelijkheden gelden niet voor bouwen:

a)  in, aan, op of bij een (rijks-, provinciaal of gemeentelijk) monument;

b)  binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht en als er uitwendige veranderingen tot stand worden gebracht.

Deze beperkingen worden vanaf 1 januari 2012 versoepeld.

Vergunningvrij bouwen in, aan, op of bij een monument

Het zal (vanaf 1 januari 2012) in beperkte mate mogelijk zijn om vergunningvrij in, aan, op of bij een monument te bouwen. Daaraan zijn voorwaarden verbonden. Zo zal alleen in, aan of op een onderdeel van een monument vergunningvrij mogen gebouwd indien dat onderdeel vanuit het oogpunt van monumentenzorg geen waarde heeft. Zoals vermeld, moet dan worden gedacht aan onderdelen die na de aanwijzing tot monument zijn aangebracht. Daarnaast blijven bijbehorende bouwwerken, bouwwerken ten behoeve van recreatief nachtverblijf en dakkapellen in het voordakvlak vergunningplichtig.

Er moet verder verschil worden gemaakt tussen inpandig en uitpandig vergunningvrij bouwen. Wordt het monument enkel inpandig gewijzigd, dan is er mogelijk ook geen omgevingsvergunning voor het wijzigen van een monument vereist. Wordt aan de buitenkant van het monument gebouwd, dan blijft een omgevingsvergunning voor het wijzigen van een monument vereist.

Vergunningvrij bouwen binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht

Ten slotte zal het mogelijk worden om binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht uitpandig vergunningvrij te bouwen. Wel zijn de mogelijkheden van vergunningvrij bouwen binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht tot de volgende situaties beperkt:

a) een verandering van een achtergevel of achterdakvlak, mits die gevel of dat dakvlak niet naar openbaar toegankelijk gebied is gekeerd;

b) een bouwwerk op het erf aan de achterkant van een hoofdgebouw, mits dat erf niet ook deel uitmaakt van het erf aan de zijkant van dat gebouw en niet naar openbaar gebied is gekeerd;

c) een bouwwerk op gronden die onderdeel zijn van openbaar toegankelijk gebied.

Conclusie

Zoals uiteengezet wordt per 1 januari 2012 het regime van de Wabo met betrekking tot monumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten versoepeld. Met betrekking tot monumenten betreft het ‘slechts’ een beperkte versoepeling. Maar eigenaren van monumenten zullen blij zijn met het feit dat niet langer voor iedere kleine wijziging van een monument een omgevingsvergunning vereist is.

27-09-2011