Class Actions

Nee, het is de belangenorganisatie niet toegestaan rauwelijks te dagvaarden. De belangenorganisatie moet immers hebben geprobeerd om het gevorderde (doorgaans de betaling van schadevergoeding) door middel van een minnelijke regeling met de wederpartij te bereiken. In dit kader wordt dan ook eerst een aansprakelijkstelling aan de wederpartij gestuurd waarin, naast het feit dat de wederpartij aansprakelijk wordt gesteld, een uitnodiging wordt gedaan om een minnelijke regeling te treffen. Voor het aanbod tot het treffen van een minnelijke regeling is een termijn van twee weken voldoende. Dat deze stap wordt voltooid is van belang, omdat de belangenorganisatie anders het risico loopt niet-ontvankelijk te worden verklaard. 

De wet stelt verschillende eisen aan de dagvaarding. De dagvaarding moet een omschrijving van de gebeurtenis of de gebeurtenissen waarop de collectieve vordering betrekking heeft bevatten. Daarnaast moet de dagvaarding een omschrijving bevatten van de personen wier belangen worden beschermd door de collectieve actie. Ook moet uit de dagvaarding volgen dat de feitelijke vragen en rechtsvragen gemeenschappelijk zijn voor de personen wier belangen de belangenorganisatie behartigt. De dagvaarding vermeldt tevens de wijze waarop de belangenorganisatie voldoet aan de ontvankelijkheidseisen die aan haar gesteld worden. Tot slot moet de dagvaarding vermelden dat de eiser verplicht is om aantekening van de zaak te maken in het centraal register voor collectieve vorderingen.

Het centraal register voor collectieve vorderingen bevat informatie over ingestelde collectieve vorderingen. Het doel van het register is om benadeelden, belangenorganisaties en belangstellenden te informeren. In het register wordt informatie geplaatst over de aanwijzing van een exclusieve belangenbehartiger in de lopende collectieve acties. Daarnaast bevat het register afschriften van de ingestelde dagvaardingen, de goedgekeurde collectieve schikkingen en de uitspraken over de vaststelling van een collectieve schadeafwikkeling van collectieve acties.

Het exploot van dagvaarding moet ter griffie worden ingediend binnen twee dagen na de dag van dagvaarding, onder gelijktijdige aantekening van de dagvaarding in het centraal register voor collectieve vorderingen. De aantekening in het centraal register gaat vergezeld van een afschrift van de dagvaarding.

De reactietermijn is de periode waarbinnen additionele collectieve vorderingen kunnen worden ingediend. De periode vangt aan vanaf de aantekening van de dagvaarding in het centraal register voor collectieve vorderingen en duurt drie maanden.

Andere rechtspersonen die voldoen aan de representativiteitsvoorwaarden kunnen een vordering instellen indien de vordering is gebaseerd op dezelfde gebeurtenissen als waarop de eerste collectieve vordering betrekking heeft. Deze collectieve vordering wordt ingesteld bij dezelfde rechtbank als de eerste collectieve vordering. Als de vordering bij een onbevoegde rechtbank is ingesteld, kan deze rechtbank de zaak na het verstrijken van de reactietermijn doorverwijzen.

Additionele collectieve vorderingen zijn gebaseerd op dezelfde gebeurtenissen als waarop de eerste collectieve vordering is gebaseerd. Het moet gaan over gelijksoortige feitelijke vragen en rechtsvragen. Dit betekent niet dat de vordering exact hetzelfde moet zijn. De collectieve vorderingen kunnen gebaseerd zijn op verschillende juridische gronden.

Het is niet verplicht om een additionele collectieve vordering in te schrijven in het centraal register voor collectieve vorderingen. Dit wordt wel aangeraden, aangezien dit de transparantie ten aanzien van de ingestelde collectieve vorderingen voor andere belangenorganisaties en benadeelden vergroot.

De reactietermijn kan door de rechter verlengd worden wanneer er een additionele collectieve vordering is ingesteld en de rechter voorziet dat de termijn van drie maanden niet volstaat. De rechter mag de reactietermijn met maximaal drie maanden verlengen. De verlenging is afhankelijk van het oordeel van de rechter. Hierbij wordt rekening gehouden met de feitelijke en juridische complexiteit van de zaak.

De meerdere collectieve vorderingen worden gezamenlijk als één zaak behandeld. De roldatum voor de zaak ligt vier weken na het verstrijken van de reactietermijn. Als de reactietermijn is verlengd, ligt de roldatum vier weken na het verstrijken van de verlenging. De rechter bepaalt of alle eisers voldoen aan de eisen voor ontvankelijkheid en welke eiser het meest geschikt is als exclusieve belangenbehartiger. In voorkomend geval kan de rechter meerdere eisers aanwijzen als exclusieve belangenbehartiger. Vervolgens bepaalt de rechter of er aanleiding is om de collectieve actie bij een ander gerecht te behandelen.

De ontvankelijkheidsfase gaat vooraf aan de inhoudelijke fase van de collectieve actie. Er worden diverse vereisten getoetst in de ontvankelijkheidsfase. De rechter toetst zijn bevoegdheid, het toepasselijk recht op de collectieve vordering, de ontvankelijkheid van de belangenorganisatie, de geschiktheid van de collectieve vordering, de exclusieve belangenbehartiger en de precieze omvang van de vertegenwoordigde personen en de vordering en, tot slot, of de collectieve vordering aanleiding geeft voor behandeling van de zaak bij een ander gerecht.

De belangenorganisatie moet aan een aantal criteria voldoen. Als dat niet het geval is, verklaart de rechtbank de belangenorganisatie niet-ontvankelijk. De volgende eisen worden aan de belangenorganisatie gesteld:

• De organisatie moet een stichting of vereniging met volledige rechtsbevoegdheid zijn.
• De te behartigen belangen zijn in de statuten opgenomen.
• De te behartigen belangen zijn voldoende gewaarborgd. Dat is het geval indien de organisatie voldoende representatief is en een voldoende grote groep van benadeelden vertegenwoordigt.
• De organisatie beschikt over een toezichthoudend orgaan.
• De organisatie heeft een passend en effectief mechanisme voor betrokkenheid van de achterban bij de besluitvorming.
• De organisatie beschikt over voldoende financiële middelen om de kosten van een collectieve actie te kunnen dragen, waarbij de zeggenschap over de vordering in voldoende mate bij de belangenorganisatie ligt en niet bij een derde.
• De organisatie heeft een publiekelijk toegankelijke internetpagina, waarop specifieke informatie beschikbaar is met betrekking tot de structuur en werkwijze van de belangenorganisatie.
• De organisatie heeft voldoende getracht om een minnelijke regeling te treffen. Hiervoor is een verzoek tot overleg gericht aan de wederpartij met een termijn van ten minste twee weken voldoende.
• Tot slot moet de organisatie voldoende ervaring en deskundigheid hebben om een collectieve actie te kunnen voeren.

Een rechter heeft de mogelijkheid om een uitzondering te maken en een belangenorganisatie ontvankelijk te verklaren zonder dat aan deze vereisten is voldaan. Dit kan indien de collectieve vordering wordt ingesteld met een ideëel doel en zeer beperkt financieel belang, of indien de aard van de collectieve vordering of de achterban daartoe aanleiding geeft. Deze discretie heeft de rechter alleen als de collectieve actie niet strekt tot een schadevergoeding in geld.

De collectieve actie moet tevens een voldoende nauwe band met Nederland hebben. Dit is de zogeheten scope rule. Deze band wordt over het algemeen aanwezig geacht indien:

• De meerderheid van de benadeelden zijn woonplaats in Nederland heeft, en/of;
• De gedaagde in Nederland woont en bijkomende omstandigheden wijzen op voldoende verbondenheid met de Nederlandse rechtssfeer, en/of;
• De schadeveroorzakende gebeurtenis heeft plaatsgevonden in Nederland. 

De rechtbank beoordeelt of de zaak geschikt is om via een collectieve actie te behandelen. Daarbij wordt bezien of de te beantwoorden feitelijke en juridische vragen voldoende vergelijkbaar zijn, of de groep vertegenwoordigde personen voldoende groot is en of de vertegenwoordigde personen een voldoende groot (financieel) belang hebben.

Daarnaast toetst de rechter ‘of summierlijk blijkt van de ondeugdelijkheid van de vordering’. Deze toets kan er in uitzonderlijke gevallen toe leiden dat een collectieve vordering al voor de inhoudelijke behandeling wordt afgewezen.

Onder frivolous claims worden vorderingen verstaan die lichtzinnig, kansloos of evident ongegrond zijn en die daarom niet voor de rechter moeten worden gebracht. De criteria voor het instellen van een collectieve actie vormen controlemechanismen ter voorkoming van rechtszaken op basis van ongefundeerde frivolous claims. Het is sterk afhankelijk van de omstandigheden van het geval of er sprake is van een frivolous claim.

De exclusieve belangenbehartiger is de coördinator van de procedure. De exclusieve belangenbehartiger verricht de proceshandelingen en is het aanspreekpunt voor de verweerder. De rechter wijst uit alle eisers de meest geschikte eiser aan als exclusieve belangenbehartiger.

Deze exclusieve belangenbehartiger treedt in de procedure op voor de belangen van een door de rechter aangewezen nauw omschreven groep benadeelden en als vertegenwoordiger van de eisers die niet als exclusieve belangenbehartiger zijn aangewezen. Tegen de aanwijzing van een exclusieve belangenbehartiger door de rechter staat geen rechtsmiddel open.

De rechter neemt de volgende omstandigheden in aanmerking wanneer hij een exclusieve belangenbehartiger aanwijst:

• de omvang van de groep personen voor wie de specifieke eiser opkomt;
• de grootte van het door deze groep vertegenwoordigde financiële belang;
• andere werkzaamheden die de eiser verricht voor de personen voor wie hij opkomt, in of buiten rechte;
• eerdere door de eiser verrichte werkzaamheden of ingestelde collectieve vorderingen.
  

De belangenorganisaties die niet als exclusieve belangenbehartiger zijn aangewezen blijven partij in de procedure. Zij mogen de exclusieve belangenbehartiger zo nodig aanvullen of bijsturen.

In beginsel verricht de exclusieve belangenbehartiger de proceshandelingen. De rechter kan bepalen dat de niet als exclusieve belangenbehartiger aangewezen eisers proceshandelingen mogen verrichten.

Als de aard van de collectieve actie, de daarin behartigde belangen of de belangen van de eisers daartoe aanleiding geven, kan de rechter twee of meer verschillende exclusieve belangenbehartigers aanwijzen.

Tegen de aanwijzing van een exclusieve belangenbehartiger door de rechter staat géén rechtsmiddel open.

De exclusieve belangenbehartiger stuurt na zijn aanwijzing een brief aan alle bekende personen wier belangen hij in deze collectieve vordering behartigt. In deze brief doet hij mededeling van zijn aanwijzing, de collectieve vordering en geeft hij aan voor welke groep personen hij de belangen in deze collectieve actie exclusief behartigt. De rechter kan bepalen dat de bekendmaking op een andere manier dan per brief moet geschieden. Ook moet de exclusieve belangenbehartiger zijn aanwijzing in één of meer door de rechter aan te wijzen nieuwsbladen aankondigen. Verder ligt de uitspraak waarin de rechter de exclusieve belangenbehartiger aanwijst ter griffie van de rechtbank ter inzage en wordt de uitspraak in het centrale register voor collectieve vorderingen ingeschreven.

Voor benadeelden die geen woonplaats of verblijf in Nederland hebben en er geen internationale of Europeesrechtelijke voorschriften zijn die een wijze van aankondiging voorschrijven, gelast de rechter aankondiging op een door hem te bepalen wijze. De rechter kan tevens gelasten dat de bekendmaking in een andere taal dan de Nederlandse taal geschiedt.

Het uitgangspunt van een collectieve actie is één procedure over een collectieve vordering voor de hele groep van personen voor wie de exclusieve belangenbehartiger opkomt. De uitkomst in die procedure bindt al deze personen. Deze vergaande binding van benadeelden vereist dat zij de mogelijkheid hebben aan te geven niet gebonden te willen worden.

Benadeelden kunnen gebruikmaken van hun eerste opt-out mogelijkheid onmiddellijk nadat de exclusieve belangenbehartiger is aangewezen. De rechter stelt bij de aanwijzing van een exclusieve belangenbehartiger een opt-out termijn vast. Deze termijn bedraagt minimaal een maand. Door een schriftelijke mededeling aan de griffie dienen benadeelden te laten weten dat zij hun belangen niet collectief willen laten behartigen. Op deze manier maken zij duidelijk dat zij niet gebonden willen zijn aan de uitkomst van de procedure.

Een tweede mogelijkheid voor benadeelden om zich te onttrekken aan de procedure is na de totstandkoming van een collectieve schikking. De ratio achter deze tweede opt-out mogelijkheid is dat een goedgekeurde collectieve schikking, in tegenstelling tot een rechtelijke uitspraak, mag afwijken van wat rechtens is, inclusief dwingend recht. In dat kader acht de wetgever het wenselijk dat benadeelden een tweede kans krijgen zich aan de collectieve behartiging van belangen te onttrekken indien een goedgekeurde schikking voorligt.

Indien de benadeelden geen gebruik maken van de eerste of de tweede opt-out mogelijkheid, zijn zij gebonden aan de uitkomst van de procedure. 

Benadeelden die niet bekend konden zijn met hun schade op het moment dat de aanwijzing van de exclusieve belangenbehartiger werd aangekondigd, zijn niet gebonden aan de vastgestelde collectieve schadeafwikkeling als zij de gedaagde na het bekend worden van hun schade schriftelijk mededelen dat zij gebruikmaken van hun opt-out mogelijkheid. In geval van collectieve schadeafwikkeling dient de benadeelde zich te richten tot de persoon die in de overeenkomst wordt genoemd als persoon die deze mededeling dient te ontvangen. De gedaagde kan een termijn stellen van ten minste zes maanden waarbinnen de benadeelde moet hebben gemeld dat hij niet gebonden wenst te zijn.

De rechter kan beslissen een collectieve procedure te beëindigen indien het aantal personen dat kiest voor het afleggen van een opt-out-verklaring te groot is om de voortzetting van de procedure te rechtvaardigen. 

Voor personen die tijdig via een opt-out-verklaring hebben laten weten niet aan de collectieve procedure deel te willen nemen, kan niet opnieuw een collectieve vordering worden ingesteld over soortgelijke feitelijke vragen en rechtsvragen voor dezelfde gebeurtenis of gebeurtenissen. De procedure met de exclusieve belangenbehartiger krijgt voorrang boven die andere procedures. 

Personen die gebruik hebben gemaakt van de opt-out mogelijkheid, zijn aangewezen op individuele procedures. De wet regelt echter dat individuele procedures die over dezelfde rechts- en feitelijke vragen gaan, op verzoek van de meest gerede partij worden aangehouden in afwachting van de uitspraak in de collectieve (schadevergoedings)actie.

Alle niet in Nederland woonachtige benadeelden zijn niet automatisch gebonden aan de uitkomst van de procedure. Voor buitenlandse partijen geldt een opt-in systeem: zij kunnen er zelf voor kiezen zich bij de Nederlandse collectieve actie aan te sluiten. Voor zowel het tijdstip als de wijze van het afleggen van de opt-in verklaring is aansluiting gezocht bij de hoofdregel van het opt-out regime. Dat betekent dat de rechter ook de termijn bepaalt waarbinnen buitenlandse benadeelden bij de griffie dienen aan te geven dat zij instemmen met de behartiging van hun belangen in de collectieve procedure. Ook deze termijn bedraagt derhalve ten minste één maand. Verder bestaat de mogelijkheid dat de rechter in bijzondere gevallen, op verzoek van een partij, bepaalt dat ook voor buitenlandse benadeelden een opt-out regeling in plaats van een opt-in regeling geldt. 

De rechter bepaalt de schikkingstermijn na aanwijzing van de exclusieve belangenbehartiger. Er wordt dan een pauze in de procedure ingelast om een schikking te beproeven. De rechter heeft in dat geval wel een oordeel gegeven over de ontvankelijkheid van de belangenbehartiger(s), maar heeft de collectieve vordering nog niet inhoudelijk beoordeeld. Aldus zal eerst geprobeerd worden een schikking te bereiken.

De rechter stelt een termijn om een collectieve schikking te beproeven. De looptijd van deze termijn zal voor een groot deel worden bepaald door de opstelling en de standpunten van partijen.

In geval van een collectieve vordering tot schadevergoeding in geld kan de rechter tevens, indien hij daar ter oriëntering op de schadevaststelling behoefte aan heeft, de exclusieve belangenbehartiger en de gedaagde bevelen een voorstel voor een collectieve schadeafwikkeling over te leggen. Bij zijn bevel tot overlegging van een voorstel bepaalt de rechter de termijn waarbinnen dit moet gebeuren. Medewerking van partijen aan een bevel tot overlegging van een voorstel is verplicht. Werkt een partij toch niet mee en legt zij geen voorstel over, dan kan de rechter daaruit de gevolgtrekking maken die hij geraden acht.

Wordt geen schikking bereikt, dan wordt de zaak vervolgd volgens de regels van de dagvaardingsprocedure. Wel wordt enerzijds de exclusieve belangenbehartiger de mogelijkheid geboden om de gronden van de vordering aan te vullen en anderzijds de gedaagde om de gronden van diens verweer aan te vullen, voor zover de gedaagde gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid om zijn verweer in eerste instantie te beperken tot de ontvankelijkheid van de eisers.

Als partijen tot een schikking komen, moet deze in concept ter goedkeuring aan de rechter worden voorgelegd. Dit concept moet voldoen aan de eisen die worden gesteld aan een WCAM-schikking.

In de inhoudelijke fase buigt de rechter zich over de vraag of hij de collectieve vordering zal toewijzen. De vaststelling van de aansprakelijkheid en de omvang van de schadevergoeding zijn elementen die hierbij aan bod komen. Bij het bepalen van de collectieve schadevergoeding kan de rechtbank gebruikmaken van een vergoedingsschema met verschillende schadevergoedingsbedragen per categorie benadeelde. De inhoudelijke behandeling van de collectieve actie volgt de procesrechtelijke regels van de reguliere dagvaardingsprocedure.

Ja, het onherroepelijke of uitvoerbaar bij voorraad verklaarde oordeel van de rechter is bindend voor alle Nederlandse benadeelden die behoren tot de nauw omschreven groep personen die worden vertegenwoordigd door de collectieve actie en die niet eerder gebruik hebben gemaakt van de opt-out mogelijkheden. Voor de buitenlandse benadeelden zijn de uitspraken bindend wanneer zij zich vrijwillig hebben aangesloten door middel van een opt-in.